Là một linh kiện phổ biến trong cuộc sống hàng ngày, chiết áp được sử dụng rộng rãi nhưng vẫn còn nhiều người chưa hiểu rõ về nguyên lý và cách sử dụng của nó. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về chiết áp – một loại linh kiện quan trọng trong ngành điện tử và điện lực.
Contents
Chiết áp là gì?
Chiết áp, hay còn được gọi là Potentiometer trong tiếng Anh, là một loại linh kiện không thể thiếu trong bộ chia áp. Nôm na, chiết áp có thể hiểu đơn giản là một loại điện trở có thể thay đổi giá trị để kiểm soát cường độ dòng điện qua mạch điện. Ví dụ, nếu đường dây tải tín hiệu đang là 20V, bạn có thể sử dụng chiết áp để giảm nó xuống 15V, 10V, 5V… tuỳ theo mong muốn. Trên chiết áp sẽ có một điểm di động hoặc nhiều điểm di động để chia điện trở thành nhiều phần có giá trị bù nhau. Điều này cho phép kiểm soát dòng điện một cách linh hoạt và tiện lợi.
Bạn đang xem: Chiết áp là gì? Ký hiệu & cách đấu chiết áp chuẩn (2023)
READ MORE:
Ký hiệu và đặc điểm của chiết áp
Trong bản vẽ mạch điện, chiết áp được ký hiệu đơn giản. Tùy thuộc vào loại chiết áp khác nhau, có thể sẽ được ký hiệu khác nhau. Một số ký hiệu thường gặp như sau:
Ngoài ra, ký hiệu của chiết áp còn phụ thuộc vào tiêu chuẩn của từng quốc gia hoặc yêu cầu của từng bản vẽ mạch điện.
Chiết áp còn có nhiều đặc điểm khác nhau. Đối với vật liệu, có hai loại chính là chiết áp bằng màng than graphit và chiết áp có dây điện trở quấn lên trụ lõi. Chiết áp bằng màng than graphit thường được sử dụng trong lĩnh vực điện tử tiêu dùng với độ chính xác và ổn định cao. Trong khi đó, chiết áp có dây điện trở quấn thường được sử dụng trong lĩnh vực kỹ thuật điện tử đo đạc và phân tích.
Đối với hình dạng, chiết áp cũng có những đặc điểm riêng. Ví dụ, chiết áp trượt có thanh trượt hình dạng dài, phẳng và có điểm di động, trong khi chiết áp xoay có tấm điện trở vòng cung và điểm di động trên cần xoay. Mỗi loại chiết áp có ưu điểm và ứng dụng riêng.
Trong đời sống hàng ngày, chiết áp xoay và chiết áp trượt thường được sử dụng trong các thiết bị điện dân dụng. Trong khi đó, các thiết bị kỹ thuật yêu cầu độ chính xác cao sẽ ưu tiên sử dụng chiết áp dây quấn hơn.
Công dụng của chiết áp
Chiết áp có nhiều công dụng. Chúng giúp kiểm soát sự sụt giảm điện áp trong mạch nối tiếp hoặc kiểm soát dòng điện chạy qua mạch mà nó được kết nối song song. Vì vậy, chiết áp được sử dụng rất rộng rãi trong các thiết bị âm thanh, thiết bị chiếu sáng và các thiết bị cảm biến.
Trong thiết bị âm thanh, chiết áp biến thiên logarit được ưu tiên vì tai người nghe có thể cảm nhận được gia tăng âm lượng theo hàm logarit và phi tuyến tính. Chiết áp được kết nối với các nút vặn hoặc bộ điều khiển âm lượng.
Trong các thiết bị chiếu sáng và mạch điện, chiết áp biến thiên tuyến tính được sử dụng nhiều hơn. Chiết áp sẽ làm thay đổi tuyến tính và tỷ lệ góc quay.
Sơ đồ chiết áp trong mạch
Trong mạch điện, sơ đồ chiết áp có thể khác nhau tùy thuộc vào từng thiết bị điện tử và mục đích sử dụng. Dưới đây là một sơ đồ chiết áp trong mạch điện với 2 đường tín hiệu ra loa:
Từ sơ đồ trên, có thể thấy các dòng tín hiệu đi vào qua chiết áp và được điều chỉnh bằng các nút điều chỉnh. Tín hiệu đầu ra sẽ đi qua các đường R và L, từ đó có thể tác động vào âm lượng của các thiết bị loa.
Các loại chiết áp
Thực tế, có rất nhiều loại chiết áp và chúng có thể được phân loại dựa trên một số đặc điểm như đã được giới thiệu ở trên. Tuy nhiên, trong giới kỹ thuật, thường sẽ chia chiết áp thành hai loại chính là chiết áp 3 chân và chiết áp 6 chân.
Chiết áp 3 chân
Chiết áp 3 chân là loại chiết áp đơn giản và phổ biến. Chúng được thiết kế như một Dimmer và thường được sử dụng trong điện dân dụng. Chiết áp 3 chân có cấu tạo đơn giản gồm ba bộ phận chính là con chạy, cuộn dây làm bằng hợp kim có điện trở lớn và chân ra (3 chân) để kết nối với mạch điện. Trên chiết áp ba chân còn có nút vặn để điều chỉnh điện trở và kiểm soát thiết bị điện.
Chiết áp 3 chân thường được sử dụng nhiều trong các thiết bị chiếu sáng và quạt điện. Để hiểu rõ hơn về cách hoạt động của chiết áp 3 chân trong quạt trần, bạn có thể tham khảo bài viết “Cách đấu chiết áp quạt trần”.
Chiết áp 6 chân
Chiết áp 6 chân không phổ biến như chiết áp 3 chân, nhưng vẫn rất quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày, đặc biệt trong các thiết bị âm thanh.
Chiết áp 6 chân có 6 tiếp điểm để nhận và truyền tín hiệu. Có thể phân loại chiết áp 6 chân thành chiết áp 6 chân đôi và chiết áp 6 chân đơn. Chiết áp 6 chân đôi hoạt động tương tự như chiết áp 3 chân, nhưng chỉ cần sử dụng một chiết áp thay vì hai chiết áp 3 chân. Mỗi tầng của chiết áp 6 chân đôi sẽ dẫn ra một kênh loa trái hoặc loa phải.
Xem thêm : Cảm biến tiệm cận: Hiểu rõ Đặc điểm và Nguyên lý hoạt động
Với chiết áp 6 chân đôi, bạn tiết kiệm không gian và giảm chi phí. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng khi vặn nút điều chỉnh, âm lượng của cả hai loa sẽ thay đổi theo nhau.
Chiết áp 6 chân đơn hoạt động phức tạp hơn, được sử dụng để điều chỉnh tối đa cho bốn thiết bị và truyền tín hiệu cố định cho một thiết bị khác.
Hướng dẫn đo chiết áp chuẩn
Các thông số kỹ thuật của chiết áp thường được ghi trực tiếp trên linh kiện. Tuy nhiên, bạn cũng có thể tự đo giá trị chiết áp để kiểm tra xem nó còn hoạt động tốt hay không. Dưới đây là cách đo giá trị chiết áp một cách đơn giản:
- Chuẩn bị một đồng hồ vạn năng và điều chỉnh thang đo trên điện trở vạn năng để giá trị trên đồng hồ cao hơn tổng trở của chiết áp.
- Sử dụng hai que đo, cắm que đen vào cực âm và que đỏ vào cực dương của chiết áp.
- Vặn nút biến trở từ kịch bên trái đến bên phải hoặc ngược lại và ghi lại các giá trị đo được trên đồng hồ. Sau đó, tính trung bình các kết quả để đạt được giá trị biến trở tương đối chính xác.
Nếu giá trị đo được gần bằng giá trị ghi trên chiết áp, tức là chiết áp đang hoạt động bình thường. Nếu có sự chênh lệch lớn, có thể do cách đo sai hoặc chiết áp đã hỏng.
Khi đo chiết áp, hãy lưu ý:
- Cắt nguồn điện trước khi tiến hành đo.
- Không tiếp xúc cùng lúc vào cả hai que đo và chân của chiết áp. Điều này có thể làm giảm độ chính xác của kết quả đo.
READ MORE:
Hướng dẫn đấu chiết áp quạt trần
Chiết áp ba chân có thể được sử dụng hiệu quả trong quạt trần. Chúng được thiết kế nhỏ gọn và dễ dàng đấu nối để điều chỉnh tốc độ quay của quạt.
Cách đấu chiết áp quạt trần khá đơn giản, bạn có thể tham khảo sơ đồ dưới đây:
Cách đấu chiết áp quạt trần đơn giản hơn so với đấu chiết áp trong thiết bị âm thanh. Bạn có thể dễ dàng nối chiết áp quạt trần trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, hãy chắc chắn nối đúng cực với chân chiết áp, sẽ có các ký hiệu màu sắc khác nhau để phân biệt, các màu tương đồng sẽ được nối với nhau.
Hy vọng rằng những chia sẻ về chiết áp đã giúp bạn hiểu rõ hơn về linh kiện quan trọng này. Hiểu về chiết áp và cách hoạt động của nó sẽ rất hữu ích, đặc biệt đối với những người làm trong ngành kỹ thuật.
Nguồn: https://cite.edu.vn
Danh mục: Học tập
